سنگين و حجيم بودن کتاب هاي درسي دانش آموزان در تمام مقاطع که علاوه بر ايجاد خستگي و ددگي دانش آموزان، عملا فرصتي براي آموزش عميق مطالب باقي نمي گذارد. محيط خشک و بدون جذبه مدرسه، ساختمان فرسوده و تزئينات و رنگ آميزي نامناسب و نورگيرنبودن کلاس هاي مدرسه، تدريس به شيوه هاي عموما سنتي، معلم محوري، اام پذيرش بي چون و چراي دانش آموز، عدم تعامل دوجانبه معلم و دانش آموز در فرايند کلاس که موجب بي حوصلگي و خستگي زودرس مي شود. رابطه غيرصميمي و خشک بين معلم و دانش آموز و اام به انجام تکاليف سنگين و بي توجهي به نظرات و احساسات آنها، مسئله تنبيه بدني در برخي کلاس هاي درس که هرازگاهي اخباري از برخورد خشن معلم با دانش آموزان شنيده مي شود. همچنين از ديگر عواملي که موجب عدم رغبت دانش آموزان براي حضور در کلاس ها و بي علاقگي آنها به مدارس مي شود، برگزاري کلاس هاي صبح زود است که علاوه بر تأثيراتي که بر سلامتي بچه ها دارد، آنها را از مدرسه بيزار مي کند. همچنين ايجاد استرس و اضطراب ناشي از روش هاي نادرست آموزشي و محيط مدرسه موجب بي انگيزگي دانش آموزان براي حضوري شاداب در مدرسه مي شود.
براي دست يابي به تحقق آرمان هاي مربوط به شاداب سازي مدارس بايد تحولات جدي در نگرش مديران و مسئولان نظام آموزش و پرورش ايجاد كرد. در واقع شاداب سازي مدارس را بايد در ابعاد ظاهري و ابعاد معنوي جست وجو کرد. با توجه به اينکه جامعه فردا را فرزندان امروز ما اداره خواهند کرد، اگر خوب تعليم بيابند و تربيت شوند جامعه نيز شاداب و منظم و خوشبخت و سالم خواهد بود. در غير اين صورت، هيچ اميدي نيست. براي اينکه سلامت جسماني و رواني دانش آموزان حفظ شود، بايد سعي کنيم با شناسايي عوامل مؤثر بر شادي، موجبات تقويت عوامل مثبت و تقليل عوامل منفي مؤثر بر شادي را فراهم کنيم. از آنجا که شادي بزرگ ترها عامل مؤثر در شادي و نشاط کودکان است و اوليا و مربيان غمگين نمي توانند فرزندان و دانش آموزاني شاد تربيت کنند، از اين رو با ارائه نظام اعتقادي براي دستيابي به شادي، مي توان به افزايش شادي در ميان افراد جامعه کمک کرد. به اين ترتيب، مردم مي توانند تغييري مثبت در زندگي خود به وجود آورند، احساس پيشرفت و لذت در زندگي داشته باشند و به شادي و مسرت دائمي دست يابند و فقط در اين صورت است که مي توانند شادي و مسرت را در وجود کودکان خود نيز پرورش دهند.
شادزيستن براي کودک به همان اندازه مهم است که تغديه خوب، محبت کردن و حفاظت از او اهميت دارد، زيرا سلامت روحي و رواني و فيزيکي و جسماني او را تأمين مي کند. نرخ شادي و خنده در مدارس ما بسيار پايين است. ميزان شيوع خنده و توسعه فضاي فرح بخش در آموزشگاه ها کم است. يکي از مشکلات هر جامعه غفلت از شادي و نشاط و در نتيجه افزايش بيماري هاي مختلف رواني از قبيل اضطراب و افسردگي است. در گذشته به نظر مي رسيد که وظيفه آموزش و پرورش توليد عده اي فارغ التحصيل است که فقط بتوانند امرار معاش کنند، اما امروزه کارکرد نظام هاي آموزش و پرورش علاوه برکسب مهارت هاي خواندن و نوشتن، کسب مهارت زيستن و حل مسئله و چگونگي رويارويي با چالش هاي هزاره سوم را دربر دارد و سرلوحه تعليم و تربيت در يک جمله خلاصه شده است: <<شوق زندگي کردن را به دانش آموزان بياموزيم>>. ولي بايد معتقد باشيم که درحقيقت رشد پايدار ما در گرو شادي پايدار است. در دنياي پراضطراب و پرتلاطم امروز، آرامش و داشتن خيالي آسوده، نعمتي است که همگان آرزوي آن را دارند. از امام باقر عليه السلام نقل است: <<نزد خدا، عبادتي محبوب تر از شادکردن مؤمنان نيست>>. با اين گواهي هاي روشن از آموزه هاي ديني و نيز سيره ائمه، چرا محيط مدرسه براي دانش آموزان که بندگان پاک و خوب خدا هستند و مي توانند مؤمنان واقعي جامعه آينده باشند، محيطي شاد و بانشاط نباشد. مدرسه شاد مي تواند شوق زندگي را به دانش آموزان هديه دهد. روان شناسي به نام ديويد مايرز سلامت رواني فرد را در ميزان داشتن سرخوشي فرد مي داند و مي گويد <<سرخوشي نوعي احساس امنيت است؛ احساس اينکه زندگي به طور کلي به خوبي مي گذرد>>. اين حالت خوشي و نشاط، آني و زودگذر نيست و داراي دوام نسبتا پايداري است که بستگي به عوامل متعددي دارد. دکتر ويليام فراي (استاد دانشگاه استانفورد) که تأثير هاي خنده و شوخي را بر سلامت جسمي و روحي به مدت سه سال بررسي کرده است، مي گويد خنده در هر روز به اندازه ۱۰ دقيقه ورزش قايق سواري و پاروزدن براي کارکردن قلب و عروق بدن مفيد است. همچنين باعث تغيير شکل امواج مغزي و ضرباهنگ تنفس مي شود، از احساس درد مي کاهد و ترشح هورمون هاي مربوط به استرس را کاهش مي دهد و با افزايش فعاليت سلول هاي مدافع موجب تقويت ايمني بدن در مقابل بيماري ها مي شود.
ورزش و تغذيه مناسب، به سلامت فکر و روان کمک مي کند زيرا ورزش ميزان بعضي مواد شيميایي موجود در مغز را تغيير مي دهد و موجب افزايش جريان خون و جذب اکسيژن مي شود. اين تغييرات مي تواند بر دستگاه اعصاب مرکزي اثر گذاشته و تغييرات خوشايندي را در احساس و حال فرد به وجود آورند. فعاليت بدني به خودي خود مي تواند ذهن انسان را از تمرکز بر افکار مزاحم و آزاردهنده باز دارد. همچنين چهره خندان و متبسم، برجسته کردن رفتارهاي مثبت، به کاربردن کلمات محبت آميز در سخنان خود، دوري از خودخواهي و غرور، داشتن برنامه هاي شاد همراه ساعات تفريح و استراحت، استفاده از گل هاي زيبا و معطردر محيط زندگي از راه هاي شادي آفرين هستند.
معلم آهنگ و فضا و جو کلاس درس را تنظيم و برقرار مي كند. چنانچه قرار باشد که روح دانش آموز پرورش و رشد يابد، بايد اين روند از روح معلم آغاز شود. حال چنانچه روح معلم افسرده و ناتوان باشد، شانس ناچيزي براي تقويت و مراقبت از روح دانش آموزان وجود خواهد داشت. معلماني که حضور توانمند خود را هر روز در کلاس درس نمي توانند ارائه كنند، آنان از لحاظ انتقال فکر با دانش آموزان هماهنگ نيستند و برای پاسخ گويي به نيازهاي دانش آموزان آمادگي ندارند. هر معلم بايد با توجه به هر گونه نقص در درک و دريافت دانش آموز به عنوان نقصي در تدريس خود توجه و تلاش کند تا در خود توانايي کشف روش هاي جديد را به وجود آورد. معلم بايد اين امکان را داشته باشد تا بهترين روش ممکن را انتخاب کند. هر درسي در ميان درس ها از اهميت ويژه اي برخوردار است و اگر شاگرد به ارزش آن درس آگاه شود، آن درس برايش معني دارتر مي شود.
هيچ نسخه اي براي توسعه و پرورش بي نقص يا يک مدرسه شاد و با روح و سرزنده وجود ندارد ولي مي شود راهکارهايي براي فعال کردن مدرسه و کلاس تدبير كرد تا شوق و انگيزه بيشتري در دانش آموزان به وجود آيد و نشاط بيشتري احساس شود. تشخيص اهميت مطالب غيرکلامي، توجه به زيبايي محيط آموزشگاه و کلاس هاي درس، برگزاري جشن ها و مراسم مذهبي، شاداب سازي ظاهري در مدارس، استفاده از قاريان با صوت و لحن زيبا در صبحگاه مدرسه به صورت زنده يا با استفاده از نوارهاي مناسب، استفاده از روش هاي فعال تدريس و تشويق کردن و ارزش گذاري براي ايجاد حس عزت و اعتمادبه نفس و در نتيجه احساس لذت و شادي از فعاليت، نمايش فيلم و اسلايد در مدرسه، تقويت فعاليت هاي هنري در مدرسه: گروه تئاتر- گروه سرود و همچنين پرهيز از بي انضباطي و بي عدالتي در مدرسه، تقويت اميد به آينده در دانش آموزان، بررسي عوامل مؤثر در افت تحصيلي و ترک تحصيل دانش آموزان، تقويت احترام متقابل بين دانش آموزان و ديگر کارکنان مدرسه، از عوامل مهم و تأثيرگذار است که بايد به این موارد توجه شود.
ايجاد نشاط و شادابي يكي از مؤثرترين راه ها براي افزايش بهداشت رواني در جامعه است، مدرسه بعنوان يك نهاد مي تواند با بوجود آوردن زمينه ها و برنامه هايي باعث هر چه شاداب كردن جامعه شود. اگر در مدرسه شوق زندگي كردن بوجود آيد خود به خود اثرگذار بر جامعه خواهد بود
بقیه در ادامه مطلب
۱- نظارت مشاركتي بر فعاليت هاي آموزشي و پرورشي مدرسه
۲- تبادل تجربه موفق مديران در رابطه با شاداب سازي مدارس
۳- مطالعه در خصوص شادي و جايگاه آن در تعليم و تربيت
۴- استفاده از مديريت مشاركتي كه باعث خلاقيت و ابتكار مي شود.
۵- برقراري روابط حسنه در مدرسه
۶- افزايش عزت نفس در كاركنان و دانش آموزان با روش هاي صحيح تشويق
۷- تشكيل كميته شاداب سازي مركب از مدير، مربي پرورشي، دبير ورزش، هنر، نماينده دبيران، دانش آموزان و انجمن اولياء و مربيان
۸- برگزاري اردوهاي سياحتي و تفريحي با نظارت اولياء
۹- بها دادن به دانش آموزان كنجكاو و پرسشگر و پرتحرك و شاداب
۱۰- ايجاد فضاي سبز و استفاده از رنگ هاي شاد و جذاب در مدرسه
۱۱- توجه به وضعيت بهداشت محيط مدرسه
۱۲- دادن مسئوليت به دانش آموزان
۱۳- پر بار كردن ساعات ورزش
۱۴- ايجاد كتابخانه مناسب، نمازخانه تميز و جذاب
۱۵- تهيه وسايل كمك آموزشي جهت تدريس بهتر معلمان
۱۶- فراهم كردن برنامه مشاركت اولياء در برنامه هاي شاداب سازي
۱۷- پخش موسيقي آرامبخش در ساعات استراحت
۱۸- ترغيب كاركنان به استفاده از لباس هاي مناسب با رنگ هاي روشن و همچنين انتخاب رنگ مناسب و شاد براي روپوش دانش آموزان
۱۹- تشويق بهترين طرح در زمينه شاداب سازي
۲۰- اجراي طرح يك روز اداره مدرسه توسط دانش آموزان (در مدارس بخش سعدآباد اجرا مي شود)
۲۱- تشكيل ايستگاه جايزه (بدين صورت كه جوايز مختلفي در طبقات مختلف قرار مي گيرد و ارزش جايزه ها متفاوت است و دانش آموزان با توجه به تعداد كارت تشويقي، حق انتخاب دارند.)
۲۲- ايجاد ايستگاه تلاشگران به منظور معرفي دانش آموزان ساعي در زمينه هاي مختلف علمي- ورزشي و فرهنگي هنري
۱-استفاده از روش هاي فعال تدريس
۲-استفاده از روش هاي مناسب تشويق و تنبيه
۳-عدم استفاده از تنبيه بدني
۴- استفاده از وسايل كمك آموزشي
۵- برقراري ارتباط حسنه با دانش آموزان
۶- ترغيب دانش آموزان به فعاليت هاي گروهي
۷- استفاده از روش گردش علمي و نمايشنامه اي
۸- جلوگيري از هر نوع برخورد لفظي و بي احترامي به دانش آموزان
۹-اختصاص بخشي از كلاس به گفتن لطيفه
۱۰- استفاده از موسيقي سر كلاس درس در موقعيت مناسب
۱۱- تشكيل تيم هاي ورزش معلمان و مسابقه با دانش آموزان
۱۲- بالا بردن آگاهي و اطلاعات در زمينه روانشناسي و تفاوت هاي فردي
۱۳- خواندن قصه ها و داستان هاي جالب و دوست داشتني براي دانش آموزان در كلاس درس انشاء، ديني، ادبيات و.
۱-معرفي الگوهاي مناسب علمي، ورزشي، فرهنگي به دانش آموزان
۲-توجه به بهداشت رواني و جسمي دانش آموزان
۳-برگزاري جنگ خنده در مراسم صبحگاهي يا اعياد كه با گفتن لطيفه هاي مناسب و اخلاقي باعث ايجاد شور و نشاط و تخليه هيجاني مي شود.
۴-ايجاد تابلوي اعلانات تحت عنوان ايستگاه خنده كه شامل شعرهاي شادي آفرين و لطيفه هاي مناسب مي باشد.
۵- استفاده از پيام هاي بهداشتي شاد در تابلوي اعلانات
۶- برگزاري جشن ها به مناسبت هاي مختلف
۷- برگزاري جنگ شادي خانوادگي در مدرسه
۸- برگزاري مسابقات ورزشي، تفريحي، فرهنگي، هنري و علمي بين دانش آموزان
۹- آموزش مهارت هاي زندگي (خودآگاهي، همدلي، ارتباط مؤثر، تصميم گيري، حل مسأله، تفكر خلاق، تفكر انتقادي، توانايي حل مسئله، توانايي مقابله با استرس)
۱۰- برگزاري نمايشگاه آثار دانش آموزان
۱۱- برگزاري برنامه هاي صبحگاهي بانشاط و پربار همراه با موسيقي و ورزش
۱۲- كمك جهت رفع مشكلات دانش آموزان
۱۳- ايجاد تفكر مثبت نگري در دانش آموزان
۱۴- ارائه مفاهيم و ظرايف ديني به شيوه هاي جذاب
۱۵- روي آوردن به روش هاي سنتي و پرورشي در محيط مدرسه و اجراي يك برنامه جديد در هر روز يا هفته در زماني مشخص در حدود ۱۰ دقيقه كه زنگ استراحت پيشنهاد مي شود.
شايد در اولين نگاه احساس كنيم كه انجام همه امور فوق در مدارس مستم پرداخت هزينه هاي سنگين باشد و مسلماً در مدارس دولتي چنين امكاني وجود ندارد، ليكن با كمي تأمل به اين نتيجه مي رسيم كه انجام بسياري از اين پيشنهادات فوق مي تواند با درايت و مديريت صحيح با حداقل بودجه و امكانات انجام شدني باشد. و به اشكال مختلف مي توان شادابي و طراوت را به كودكان و نوجوانان اين مرز و بوم هديه دهيم و در نهايت جامعه اي شاد داشته باشيم كه اين خود باعث بروز رشد استعدادها و خلاقيت ها در جوانان ما خواهد شد.
شاداب سازي و ايجاد روحيه شاد در دانش آموزان و جلوگيري از افسردگي آن ها باعث مي شود افرادي هدفمند، كارآمد و مسئوليت پذير در جامعه داشته باشيم. در اين ميان عوامل متعددي دست به دست هم داده تا اين هدف محقق شود.
- مهمترين عامل نقش خانواده است، تربيت فرزند از اوان زندگي و ايجاد نشاط او و پيوند ميان خانواده و مدرسه و تعامل اين دو در ايجاد هماهنگي با هم مي تواند روشي مؤثر براي ايجاد شادابي در فرزند پيدا و اجرا شود.
نقش مدرسه، معلمان و ساير اولياء مدرسه بر كسي پوشيده نيست بنابراين با ايجاد مدرسه اي شاد مي توان به پرورش افرادي شاد و كارآمد براي جامعه اي موفق اميدوار بود. به اميد تحقق اين امر مهم.
شاط را می توان به شادی و شور و شعف معنا کرد، اما نشاط به خودی خود شادی آفرین نیست و نیازمند یک سری ابزارها، لوازم، امکانات و محیط مناسب است تا به نشاط معنای واقعی بخشد. اکنون باید ببینیم نشاط در مدرسه که یک محیط آموزشی، تربیتی محسوب می شود به چه امکانات و شرایطی نیازمند است که با آنها بتوان محیطی مناسب و موفق در تربیت و آموزش و ارتقای علمی دانش آموزان در فضایی کاملاً متنوع، صمیمی و با انگیزه های مثبت ایجاد کرد.
نشاط را می توان به شادی و شور و شعف معنا کرد، اما نشاط به خودی خود شادی آفرین نیست و نیازمند یک سری ابزارها، لوازم، امکانات و محیط مناسب است تا به نشاط معنای واقعی بخشد. اکنون باید ببینیم نشاط در مدرسه که یک محیط آموزشی، تربیتی محسوب می شود به چه امکانات و شرایطی نیازمند است که با آنها بتوان محیطی مناسب و موفق در تربیت و آموزش و ارتقای علمی دانش آموزان در فضایی کاملاً متنوع، صمیمی و با انگیزه های مثبت ایجاد کرد. برای رسیدن به چنین هدفی باید به عوامل ذیل به عنوان ضروریات یک محیط علمی با نشاط توجه شود.
● ایجاد نشاط برای دانش آموزان
۱) تأسیس بانک جایزه و تشویق دانش آموزان با ارائه کارت امتیاز
۲) برپایی جشن های شادی و مسابقات مختلف
۳) تقویت و توسعه بازدیدهای علمی و تفریحی
۴) تشکیل نمایشگاه های متعدد با مشارکت دانش آموزان از دست سازهای کارهای تحقیقی امور آموزشی و پرورشی
۵) ورزش صبحگاهی به صورت دسته جمعی قبل از شروع کلاس
۶) دعوت از دانش آموزان موفق مدرسه جهت صحبت سرصف
۷) تشویق و تقدیر از فعالیتهای کوچک و کم ارزش از نظر دیگران
۸) زیبا و جذاب کردن محیط مدرسه و استفاده از رنگ های شادی آور در کلاس ها- سالن ها- دیوارهای حیاط
۹) توجه به رعایت بهداشت فردی دانش آموزان
۱۰) مشارکت مؤثر اولیای دانش آموزان در انجام امور مدرسه
۱۱) پرهیز از ایجاد تنش در مدرسه
۱۲) پرهیز از تنبیه- توهین، سرزنش، تحقیر در مدرسه
۱۳) اجرای روش های تدریس فعال با محوریت کلاسی بانشاط
۱۴) نصب عکس دانش آموزان ممتاز در تابلوی اعلانات
۱۵) توجه خاص به زنگ تفریح
۱۶) نمایش فیلم و اسلاید در مدرسه
۱۷) تقویت فعالیت های هنری در مدرسه: گروه تئاتر- گروه سرود
۱۸) حضور فعال آموزگاران با نشاط همراه با ظاهری مناسب و آراسته
۱۹) پرهیز از بی انضباطی و بی عدالتی در مدرسه
۲۰) تقویت امید به آینده در دانش آموزان
۲۱) بررسی عوامل مؤثر در افت تحصیلی و ترک تحصیل دانش آموزان
۲۲) تقویت احترام متقابل بین دانش آموزان و دیگر کارکنان مدرسه
۲۳) تهیه کارت تبریک به مناسبت تولد هر یک از دانش آموزان و حتی آموزگاران
۲۴) توزیع شیرینی به مناسبت های مختلف از جمله جشن ها و میلاد ائمه بین دانش آموزان
● پیشنهادات برای ایجاد نشاط و بهره وری بیشتر در کلاس
۱) شروع فعالیت کلاس با قرائت سوره ای از قرآن و حفظ آن از طرف دانش آموزان.
۲) تدریس به روش های مختلف از جمله با شعر، نمایش- نقاشی و هر روش دیگری که منجر به یادگیری بهتر دانش آموزان در سر کلاس درس می شود.
۳) مسئولیت دادن به دانش آموزان به صورت نوبتی در کلاس.
۴) گذشت و بخشش درمورد اشتباهات دانش آموزان و سخت گیری کردن در برخی موارد برای دانش آموزان بی قید و بی خیال.
۵) یاد دادن و تشویق دانش آموزان برای درست کردن کاردستی بدون دخالت والدین به منظور تقویت توانایی های فردی و اتکا به نفس.
درباره این سایت